 |
 |
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ] się ze szlachty, była z nią powiązana tysiącami wię- zów. Tym między innymi można wytłumaczyć fakt, że wielu przedstawicieli magnaterii znajdowało swe miej- sce w nurcie postępowym, wielu umiało ograniczyć swe egoistyczne, klasowo-warstwo we interesy. Niektó- rzy z nich wnieśli istotny wkład do reform Sejmu Czteroletniego. Nie ci ludzie ,szakże decydowali o eharakterze warstwy. Warsta magnacka jako całość odegrała w dziejach Polski rolę ponurą. O szlachcie w sensie ogólnym nie można powiedzieć tego samego. Fakt, że z jej łona wyszli działacze obozu reform, że stanowiła ona siłę podtrzymującą narodo- wo-wyzwoleńczą walkę narodu przez długie lata, aż po powstanie styczniowe tłumnie zapełniając smymi synami lochy Ołomuńca, Moabitu i Schlusselburga, kopalnie syberyjskie i osiedla zesłańców - świadczy o istotnych wartościach, które reprezentowała. To prawda - nie wygasły niektóre jej cechy; anarchizo- wanie, konserwatyzm społeczny, "od ludu rów i prze- dział" (Słowacki), zapatrzenie w siebie, skłonność do rozrzutności i życia ponad stan, brak zmysłu gospodar- skiego. Uwidoczniły się jednak w najtragiczniejszych dla narodu latach również inne jej cechy: patriotyzm, gotowość do poświęceń, ofiarność; umiłowanie kultury ;ojczystej. Te wartości kultury szlacheckiej okazały się trwa- Strona 9 R13 łe. To właśnie szlacheckiej kulturze poświęcił Adam Mickiewicz swą narodową epopeję, odsłoniwszy zara- zem wszystkie blaski i cienie szlacheckiego życia, szla- checkiej mentalności. Były to jednak blaski i cienie zachodzącego słońca, zstępującej z areny dziejowej siły społecznej, co tak przenikliwie i najpełniej zrozumiał Juliusz Słowacki, gdy pisał: Coś pada... myśmy słyszeli, słuchali. To czas się cofnął i odwrócił lica, By spojrzeć jeszcze raz na piękność w dali, Która takimi tęczami zachwyca, Takim różanym zachodzi obłokiem... i1." Idzmy... znów czasu Bóg postąpił krokiem. Strona 10 PRZYPISY PRZYPISY 1 Szczegblnie cenne uwagi sformułowali W. Czaplińsk i S. Płaza w dwugłosie dyskusyjnym Potskie państwo szla- checkie, "Kwartalnik Historyczny", R. LXXVII, 1970, z. 4,. s. 906-919. Wagę wypowiedzi 4'V. Czaplińskiego podkreślo- no na sesji poświęconej Jego pamięci, tendencyjnie jednak przemilczając, wokół jakiej książki toczyła się dyskusja.. Por. Wladgslaw Czapliński jak.o uczony i wgchowawca,. Wrocław 1984, "Acta Universitatis Vratislaviensis", No ?32, Historia XLVIII, s. 23. z Z. Kuchowicz, Obczaje staropolskie, Aódz 19?5; tenże,. Miłośb staropolska, Wzory - uczuciowość - obyczaje ero- tczne YVI-XVIII w., Aódz 1982. Obie te książki opatrzo- ne są obszernym wykazem literatury przedmiotu. a M. Porwit, Kom,entarze do historii golskich dziatań obron- nch, t. I-III, wyd. II, Warszawa 1983. R. Wołoszyński, Ignac Krasicki. Utopia i rzeczgwistość,. Wrocław 1970. s Ciekawą polemikę z "Iinalistycznym" punktem widzenia, na dzieje Polski przedrozbiorowej przeprowadził J. Ekes w studium Państwo zgod. Z dzżejów ideologii potżtycznej, w Polsce, maszynopis rozprawy doktorskiej w Bibliotece Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. c Problem ten ciekawie ujął B. Leśnodorski w studium Roz- biorg Potski. Uklad elementów dzżalajcych, w: Historia i Wspótczesność, Warszawa 1967, s, 101-150, Na tym tle powstał spór między uczniami Lelewela a szko- łą krakowską. 8 W. Czapliński, Rzqdy oligarchii w Polsce nowożytnej, w: 28'' O Polsce siedemnastowiecznej. Problemy i sprawg, War- szawa 1966, s. 130 i nasi.; A. Kersten, Problem wladzp Rzeczppospolżtej XVII-XVIII. Prace ofiarowane Władysł,a- wowż Czaplińskiemu w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1965, s. 23 i nasi.; H. Olszewski, Sejm Rzeczppospolitej epoki oligarchii 1652-1763, Poznań 1966, s. 13 i nasi. 9 Por. A. Zajączkowski, Glówne elementy kultury szlachec- kiej w Polsce. Ideologia a strukturp spoleczne, Wrocław 1961, s. 5-6. ' A. Wyczański, Polska Rzeczc Pospolżtd Sztacheckd 1454- 17&4, Warszawa 1965. z1 A. Wyczański, Studia nad folwarkiem szlacheckim w Polsce w t. 1500-1580, Warszawa 1960; L. %7łytkowicz, Studia nad gospodarstwem wiejskim w dobrach kościelnych XVI w., Warszawa 1962. 1Q W. I. Lenin, Z;%ilka żnicjatpwa, w: Dzieła, t. XXIX, War- szawa 1956, s. 415. i3 W. Urban, Sktad spoleczn i ideologia sejmiku krakow- slciego w latach I572-1606, "Przegląd Historyczny", 1953, z. 3, s. 314. I4 J. Bardach, Historża państwa i prawa Polski do roku 1795, w: Historia państwa i prawa Polskż do polowy XV w., pod red. J. Bardacha, Warszawa 1957. Tamże najpełniejsze omó- wienie literatury przedmiotu. ts S. Arnold, Możnowladztwo polskie w XI i XII w. i jego podstawp gospodarczo-społeczne, ,,Przegląd Historyczny", t. XXV, 1925. 1s Z. Wojciechowski, Prawo rycerskie w Polsce przed statu- tami Kazimżerza Wielkiego, Poznań 1928. l Poszezególne rody mają swoje monografie, op.: L. Białkow- ski, Ród Czamborów-Rogalów w dawnpch wiekach, "Rocz- niki Towarzystwa Heraldycznego", t. VI, 1921-1923; Z. Wdowiszewski, Ród Bogoriów w wiekach średnich, "Roczniki Towarzystwa Heraldycznego", t. IX, 1930; W. Semkowicz, Monografie hżstorpczne rodów rycerskich w Polsce, t. I, Ród Paluków, "Rozprawy Akademii Umiejęt- ności Wydział Historyczny", t. XLIX, 1907. la O. Balzer, Skartabellat w ustroju szlachectwa polskiego, Strona 1 PRZYPISY Kraków 1911; K. Potkański, Zagrodowa szlachta ż wlody- [ Pobierz całość w formacie PDF ] |